Aan het begin van de zomer domineerden schokkende berichten het Nederlandse nieuws: vrouwen vermoord door (ex-)partners, vrouwen die niet meer over straat durven, en het eenjarig jubileum van het ineffectieve verbod op straatintimidatie. Het zijn geen op zichzelf staande incidenten, maar tekenen van een breder, diepgeworteld maatschappelijk probleem dat online tot bloei komt: de manosphere.
De manosphere is geen onschuldige digitale niche meer. Het is een verzamelnaam voor online gemeenschappen voor vrouwenhaat. Deze wereld kent zijn eigen ‘’helden’’ – van Andrew Tate tot anonieme figuren op 4chan. Het is een voedingsbodem voor extreme fantasieën over misbruik en geweld gericht tegen vrouwen. Het spuien en elkaar ophitsen in steeds extremer gedachtegoed blijft echter niet beperkt tot online fora en chatrooms, maar steekt ook de kop op in de échte wereld.
Op 28 september 2023 voltrok zich in Nederland een tragedie die ons had moeten wakker schudden voor de dreiging van incel-terreur: de Erasmusschutter, Fouad L., doodde zijn buurvrouw, haar dochter en een docent. Zijn geweld begon achter een scherm, op 4Chan waar hij zijn haat en gevoelens van superioriteit liet rijpen. Dit was geen geïsoleerde daad van verwardheid, maar een ideologisch gemotiveerde aanslag. Fouad L. fantaseerde over een wereld zonder vrouwen waarin mannen de dienst uitmaakten. Deze ideeën gingen zo ver dat hij zich als arts in opleiding wilde toeleggen op onderzoek naar kunstbaarmoeders om zo vrouwen overbodig te maken
Toch staat het incel-gedachtegoed in Nederland niet op de terrorismelijst. Dat is onbegrijpelijk. De AIVD noemt de ideologie expliciet als dreiging, maar in de CTER-aanpak (ContraTerrorisme, Extremisme en Radicalisering) komt het nog niet structureel voor als een fenomeen of gedachtegoed dat apart gemonitord wordt. De veiligheidsdiensten scharen het incel-gedachtegoed onder rechts-extremisme. Daarmee wordt niet onderkend dat het hier gaat om een uniek ecosysteem van influencers, gedachtegoed, symboliek en gedragingen.
Er is dringend meer kennis nodig over de invloed van de manosphere op jonge mannen, zeker omdat deze content steeds meer maatschappelijk geaccepteerd wordt. Denk aan de populariteit van Andrew Tate. Hij biedt via zijn War Room een netwerk aan waar mannen kunnen ‘’leren’’ hoe ze zo veel mogelijk vrouwen via de loverboy-methode onder zich kunnen laten werken als sekswerkers. Een grimmig eindpunt van de ontmenselijking van vrouwen.
De recente vrouwenmoorden hebben terecht geleid tot voorstellen om voorspellend gedrag – zoals stalking, online pesten en psychische intimidatie – strakker te monitoren en mogelijk zelfs strafbaar te stellen. Maar wie echt werk wil maken van het tegengaan van deze femicide, kan niet om de digitale radicalisering heen die daaraan vaak voorafgaat. Het online radicaliseren in de manosphere, waar vrouwenhaat wordt verheerlijkt en geweld wordt gelegitimeerd, moet nadrukkelijk onderdeel worden van die aanpak.
Als vrouwen worden vermoord vanuit een wereldbeeld waarin zij als ondergeschikt of gevaarlijk worden gezien, gaat het niet alleen om persoonlijk geweld – maar om ideologisch gemotiveerde daden. Zulke moorden verdienen een andere weging: ze moeten worden erkend als geweld met een terroristisch oogmerk.
Willen we vrouwen beschermen én jongens redden van een toekomst vol haat, eenzaamheid en geweld, dan moeten we fundamenteel anders naar deze dreiging kijken. Net zoals we propaganda van ISIS of neonazi’s bestrijden, moeten we ook vrouwenhaat en incel-radicalisering online uitbannen. Dat is geen cultuurstrijd – dat is veiligheidsbeleid.
