De uitslag van de verkiezingen van 29 oktober 2025 markeert een dieptepunt voor Nieuw Sociaal Contract (NSC). Twee jaar geleden behaalde de partij nog twintig zetels; nu bleven er nul over. Deze electorale implosie vraagt om reflectie.
Waar gingen de NSC-kiezers heen?
Uit de gegevens van de exitpoll van Ipsos I&O blijkt dat de stemmers die in 2023 op NSC stemden zich bij de verkiezingen van 2025 niet massaal tot de politieke flanken hebben gewend. De grootste groepen verhuisden naar het CDA (28 procent), D66 (18 procent), niet-stemmers (11 procent), VVD (11 procent) en JA21 (10 procent), met een kleine 4 procent richting de PVV. De rest van de stemmen ging naar de kleinere partijen, waaronder NSC zelf, die slechts 2 procent van de oorspronkelijke NSC-stemmers achter zich kreeg. Deze uitslag laat zien dat de NSC-achterban geen voorliefde heeft voor (rechts-)radicale of autocratische politiek. Zij willen geen politiek van wraak of vijandschap, maar een politiek die de rechtvaardigheid herstelt binnen het raamwerk van de democratische rechtsstaat.
Rechtvaardigheid boven rancune
Steeds meer burgers zijn teleurgesteld in instituties, media en politiek – niet zozeer omdat deze slecht functioneren, maar omdat ze als partijdig en oneerlijk worden ervaren. Ze werken vaak vooral in het voordeel van de gevestigde orde. Een deel van het electoraat zoekt daarom de oplossingen voor hun marginalisering in autocratische politiek waarbij vooral de PVV, en in mindere mate Forum voor Democratie, succesvol zijn om deze onvrede electoraal te verzilveren.
Volgens verkiezingsanalyses van de NOS en onderzoek dat het Wetenschappelijk Bureau NSC heeft laten uitvoeren door de Politieke Academie had de 2023-achterban van NSC een vergelijkbare sociaal-maatschappelijke positie als de PVV-stemmer. Zij stemden echter niet op de PVV maar op NSC, en in 2025 op de middenpartijen CDA, D66 en VVD. Hieruit volgt dat de 2023-NSC-stemmer andere oplossingen kiest dan de 2023-PVV-stemmer voor vergelijkbare problemen en gelooft dat het politieke systeem kan worden hervormd binnen het raamwerk van de democratische rechtsstaat. Dit onderscheidt hen van populistische kiezers die hun heil zoeken in sterke leiders en autocratische maatregelen.
De Omtzigt-factor: hoop voor de machtelozen
Het is ook van belang om op te merken dat mensen in 2023 niet zozeer op NSC als partij stemden, maar op de toenmalige politieke leider van NSC, Pieter Omtzigt: een scherpe politicus met meer dan 20 jaar ervaring en een luis in de pels van de gevestigde orde. Omtzigt ontpopte zich in zijn politieke leven als een gedreven einzelgänger die niet boog voor de gevestigde orde maar opkwam voor de belangen van machteloze mensen die door het systeem werden vermalen. Hij was geen politieke salonsocialist of salonpopulist die wilde stralen op cocktailfeestjes en daarom de machtigen naar de mond praatte. Integendeel, hij was een criticaster van de gevestigde orde in politiek, media en maatschappelijk middenveld en beloofde transparantie en hernieuwde controle. Omtzigt was bij de verkiezingen van 2023 de hoop van velen die zich gemarginaliseerd voelden en waren gereduceerd tot toeschouwers in plaats van deelnemers aan het democratische debat. Ze wilden erkenning voor hun belangen. Ze wilden de rechtvaardigheid terug.
Regionale en sociale uitsluiting blijft bestaan
De achterban van NSC concludeerde bij de verkiezingen van 29 oktober 2025 echter dat de partij hun rechtvaardigheidsverwachting niet had waargemaakt. De belofte van Pieter Omtzigt – transparantie, erkenning, herstel van controle, bescherming tegen een systeem dat machtelozen vermorzelt – bleek voor veel kiezers onvoldoende ingelost. De kiezer straft een partij af die niet levert, en bij verkiezingen heeft de kiezer altijd gelijk. Maar de realiteit van 29 oktober 2025 is ook dat de kiezers die in 2023 hun hoop op NSC hadden gevestigd nu weliswaar weer op middenpartijen hebben gestemd, maar dat ze nog steeds, zowel sociaal als geografisch, worden buitengesloten: veel NSC-aanhangers komen uit regio’s buiten de Randstad en voelen zich structureel genegeerd in het nationale debat.
Wanneer regels niet langer worden gehandhaafd of als instrument van de macht worden ingezet, verliest de democratische rechtsstaat haar morele gezag. Veel NSC-kiezers herkennen dit gevoel in de Nederlandse context: wetten die niet eerlijk worden gehandhaafd, belangen die niet worden meegewogen, een systeem dat volgens hen de gevestigde orde dient en niet de burger.
De opdracht voor NSC: terug naar de kernbelofte
De uitdaging voor NSC is daarom niet om harder te schreeuwen, radicaler te worden of de flanken te bedienen. De uitdaging is om opnieuw geloofwaardig te worden als partij die een eerlijke, verantwoordelijke en inclusieve democratische rechtsstaat verdedigt. De electorale klap van 2025 is een dieptepunt, maar geen eindpunt. Het kan een kantelpunt worden als NSC de boodschap van zijn kiezers serieus neemt en opnieuw begint bij zijn oorspronkelijke belofte: het herstel van vertrouwen in de mens, de maatschappij, de instituties en de politiek.
