Op dinsdag 9 december 2025 presenteerde het Wetenschappelijk Bureau Nieuw Sociaal Contract (WB-NSC) in Nieuwspoort een rapport met de titel ‘Grip op asielmigratie – naar een toekomstig asielbeleid’.
Tijdens de presentatie van het rapport schetste Dr. Sebastian Meyer hoe het Nederlandse debat over asiel is vastgelopen in een legalistische reflex: de vraag wat juridisch mogelijk is overheerst, terwijl het gesprek over wat politiek wenselijk en bestuurlijk verantwoord is nauwelijks wordt gevoerd. Het rapport bepleit daarom voor een verschuiving van juridisering naar politiek denken, waarbij de democratisch gelegitimeerde overheid binnen internationale kaders weer actief richting geeft aan asielmigratie.
Internationale verplichtingen: minder beperkend dan vaak gedacht
Meyer benadrukte dat het VN-Vluchtelingenverdrag slechts een beperkte kern aan verplichtingen bevat: de definitie van een vluchteling en het verbod op refoulement. Waar in Nederland vaak wordt gesuggereerd dat verdragen de beleidsruimte bijna volledig dichtzetten, blijkt deze ruimte in werkelijkheid aanzienlijk groter te zijn. Veel van de huidige beperkingen vloeien niet voort uit het verdrag zelf, maar uit decennia van rechterlijke interpretatie en Europese harmonisatie.
De problematische balans tussen een juridisch en een politiek systeem
Een belangrijke analyse in het rapport is dat het Nederlandse staatsrecht door art. 93 en 94 van de Grondwet zeer openstaat voor doorwerking van internationaal en Europees recht. Dat levert waarborgen op, maar heeft ook geleid tot een scheefgroei: het juridische systeem drukt steeds zwaarder op het politieke. Hierdoor ontstaat een gevoel van machteloosheid, zowel in de politiek als in de samenleving. Dr. Meyer pleit voor een “positieve” invulling van soevereiniteit, waarin de staat niet enkel grenzen van rechtsstatelijkheid bewaakt, maar ook verantwoordelijkheid neemt voor het algemeen welzijn van de politieke gemeenschap.
Het alternatief: politieke sturing vanuit het algemeen belang
In het derde deel van het rapport laat dr. Meyer zien op welke wijze de overheid meer regie kan nemen binnen bestaande juridische grenzen. De kern: denk vanuit capaciteiten en verantwoordelijkheden van de politieke gemeenschap. Dit betekent dat het parlement en bestuur keuzes dienen te maken die het welzijn van de samenleving dienen, en dat rechters vooral bewaken dat die keuzes binnen de rechtstatelijke randvoorwaarden blijven. Het rapport plaatst de mensenrechten in een bredere politieke context: tijdelijke bescherming voor wie dat nodig heeft, maar ook heldere begrenzingen en een verantwoord migratiesaldo.
Concrete voorstellen
Het rapport concludeert: dat Nederland, als soevereine staat en als lid van de EU, veel politieke ruimte heeft om een fundamenteel ander asielbeleid te ontwikkelen. De mensenrechtelijke minimumeisen zijn daarbij eerder een cruciale waarborg dan een belemmering. Een wijziging van het VN-Vluchtelingenverdrag of het EVRM is daarom niet noodzakelijk. Teneinde de kans op een dynamische rechtsontwikkeling door het Hof in Straatsburg te verkleinen, zou zich Nederland in Europees verband er wel voor kunnen inzetten om een protocol aan het EVRM toe te voegen. De manier waarop internationale verdragen worden uitgelegd wordt immers óók bepaald door de intenties en praktijken van staten. Daar kunnen de EVRM-staten hun voordeel mee doen. De inhoud en strekking van een nieuw protocol moet erop gericht zijn om over te gaan naar een systeem van gedeelde verantwoordelijkheid voor vluchtelingen, dat met inachtneming van de bestaande mensenrechtelijke kaders vooral door soevereine staten wordt vormgegeven. Hoe nauwkeuriger een politieke visie over een nieuw asielbeleid zich uitkristalliseert op nationaal, Europees en internationaal niveau, hoe kleiner de ruimte voor dynamische interpretaties door rechters.
U kunt het rapport downloaden door op de verwijzing aan de linkerzijde te klikken.
